Peter Graf Yorck von Wartenburg
 Peter Yorck von Wartenburg przed Trybunałem Ludowym (Volksgerichtshof) po nieudanym zamachu z 20 lipca 1944 | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 listopada 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 sierpnia 1944 |
| Przyczyna śmierci |
kara śmierci |
| Zawód, zajęcie |
prawnik |
| Narodowość |
niemiecka |
Peter Graf Yorck von Wartenburg (ur. 13 listopada 1904 w Oleśnicy Małej na Dolnym Śląsku, zm. 8 sierpnia 1944 w więzieniu Plötzensee)[3] – niemiecki prawnik i urzędnik. Współzałożyciel antyhitlerowskiego Kręgu z Krzyżowej i jeden z liderów zamachu z 20 lipca 1944.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Należał do niemieckiego rodu hrabiowskiego Yorck von Wartenburg, pochodzącego od Johanna Ludwiga Yorcka von Wartenburga, pruskiego generała (później feldmarszałka) z okresu wojen napoleońskich. W latach 1923–1926 studiował najpierw w Bonn, a potem we Wrocławiu prawo i politologię[2]. W 1927 obronił dysertację doktorską, a w 1930 w Berlinie zdał egzamin asesorski[2]. W tym samym roku poślubił doktor nauk prawnych Marion Winter[2]. Po krótkim okresie pracy w roli prawnika i referenta w tzw. Pomocy Wschodniej (niem. Osthilfe) – rządowym programie wspierania zagrożonych gospodarczo regionów niemieckich – znalazł zatrudnienie w Prezydium Naczelnym we Wrocławiu[2]. Następnie od 1936 do 1942 roku pełnił funkcję referenta kwestii zasadniczych przy komisarzu Rzeszy ds. kształtowania cen w Berlinie[2][4].
Z powodu odmowy przystąpienia do NSDAP od 1938 pomijany był systematycznie w awansach[2]. W tym czasie działał już w ruchu oporu. Jego współpracownikami z tego okresu byli: przyjaciel Fritz-Dietlof von der Schulenburg oraz Ulrich Wilhelm Schwerin von Schwanenfeld[2]. Po pogromach Żydów 9 listopada 1938 (noc kryształowa) założył krąg dyskusyjny skupiony na prawach zasadniczych w nowej konstytucji[2]. Jako oficer rezerwy powołany został na początku wojny do służby wojskowej w Wehrmachcie[2]. W 1942 zaangażowano go w sztabie gospodarczym Wschód (niem. Wirtschaftsstab Ost) – komórce działającej na rzecz maksymalnego gospodarczego wykorzystania terenów okupowanych, podporządkowanej naczelnemu dowództwu sil zbrojnych III Rzeszy[2][5].
W styczniu 1940 rozpoczęła się ścisła współpraca Yorcka z Helmuthem Jamesem von Moltke[2][6]. Wspólnie prowadzili oraz inicjowali spotkania Kręgu z Krzyżowej[2]. Bardzo często odbywały się one w mieszkaniu Yorcka, znajdującym się w Berlinie-Lichterfelde[2][4]. Odmiennie od swojego przyjaciela Moltkego, Yorck wspierał pomysł zamachu stanu, który miałby poprzedzić zamach na Adolfa Hitlera[2]. Odkąd Claus Schenk Graf von Stauffenberg rozpoczął we wrześniu 1943 przygotowania do zamachu – Yorck wszedł do najściślejszego kręgu konspiratorów[2][7]. Po udanym zamachu miał według planów objąć funkcję sekretarza stanu przyszłego kanclerza Rzeszy[2][6]. Po niepowodzeniu zamachu z 20 lipca 1944 został tego samego wieczoru aresztowany[2]. 8 sierpnia 1944 Trybunał Ludowy (Volksgerichtshof) skazał go na karę śmierci[2]. Wyrok wykonano jeszcze tego samego dnia w berlińskim więzieniu Plötzensee[2][6][8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Peter Graf Yorck von Wartenburg 1904-1944, Lebendiges Museum Online.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Peter Graf Yorck von Wartenburg. Gedenkstätte Deutscher Widerstand. [dostęp 2018-02-13]. (niem.).
- ↑ Materiały dot. Petera Yorcka von Wartenburga. Katalog Niemieckiej Biblioteki Narodowej. [dostęp 2018-02-14]. (niem.).
- ↑ a b Sebastian Fikus: Niepokorni z Krzyżowej. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2010, s. 62. ISBN 978-83-60691-97-7.
- ↑ Sebastian Fikus: Niepokorni z Krzyżowej. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2010, s. 64. ISBN 978-83-60691-97-7.
- ↑ a b c Peter Yorck von Wartenburg (1904-1944). kreisau.de. [dostęp 2018-02-19]. (niem.).
- ↑ Sebastian Fikus: Niepokorni z Krzyżowej. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2010, s. 66. ISBN 978-83-60691-97-7.
- ↑ Sebastian Fikus: Niepokorni z Krzyżowej. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2010, s. 67. ISBN 978-83-60691-97-7.